Cách khai mở trí tuệ: Định lực, nghiệp lực, và chuyển nghiệp
Bạn chắc chắn
đã tự trải qua hoặc nghe thấy những chuyện này:
- -
Có
người học mãi mà không vào (bị bố mẹ gọi là đồ óc bã đậu, dốt như bò, nước đổ đầu
vịt), có người thì cô giáo vừa nói nửa câu đã hiểu.
-
- Có
người rất thông minh, học hiểu nhanh, ai cũng bảo giỏi, nhưng cứ đi thi thì kết
quả thấp; mọi người bảo “học tài thi phận”.
-
- Có
người lúc bé học rất “dốt” đến lớn tự nhiên thông minh vượt bậc, không phải
theo kiểu “khôn ra”, mà thực sự trí thông minh, tư duy phát triển lên. Và có
người thì lúc bé học giỏi, lớn lên lại hoàn toàn “thui chột”.
- -
Bạn
có một ý tưởng, muốn biến nó thành hiện thực, và ở trong đầu thì bạn có thể
nghĩ nó rõ ràng mà cứ muốn ngồi xuống làm thì đầu óc bắt đầu nhẹo nhệch, vặn vẹo,
không sao làm được như ý.
- -
Có
người có khả năng tập trung rất cao, có người không – và cái này khác với trí
thông minh.
Dĩ nhiên là
có thể giải thích tất cả những điều trên bằng các khái niệm, lý thuyết phương Tây như trí thông minh, do di truyền, vv... chuyện ấy nói sau. Giờ ta hẵng nói tới một cách giải thích mà tôi được học lúc ở ĐH ở Việt Nam. Với cá nhân tôi, đây là một trong những thứ đã thay đổi cuộc đời tôi.
Khi tôi học
đại học, tôi bắt đầu đi tập thiền vì tôi hay bị đau ốm lặt vặt do lúc bé bị chạy
sởi mấy năm liền. Tuy đi tập với mục đích thể chất là chính, rút cục tôi học được rất nhiều
thứ. Một trong những thứ đó là khái niệm “định” và “huệ” hay còn gọi là “tuệ”. “Định”
hiểu đơn giản nhất là khả năng tập trung. Còn “huệ” hay “tuệ” tức là việc thấy/biết/hiểu về bản chất
vũ trụ, con người. Nó là một tầng bên trên nữa của
trí thông minh lý tính. Người có trí huệ chắc chắn là thông minh; còn người
thông minh thì chưa chắc đã có trí huệ.
Khi nói đến
“trí tuệ/trí huệ”, thầy tôi thường dùng từ “khai mở trí tuệ”. Thầy giải thích
thêm rằng con người ta, ai cũng có khả
năng đạt tới giác ngộ, tức trí tuệ của Phật – tức là biết tuốt (Phật
nói ai cũng là Phật, tất cả chúng sinh cùng một bản thể, tự tính). Nhưng khi
sinh ra trong thân xác con người, do vọng niệm, mà trí huệ đó bị che mờ như mây
che mặt trăng. Để đạt đến ngộ, đến chỗ có trí tuệ như Phật thì không cần làm gì
khác ngoài việc gạt dần mây ra cho thấy trăng mà thôi. Trăng thì lúc nào cũng ở
đó, chứ không phải không có trăng.
Thầy nói: thân
xác vật lý của ta lẫn tâm của ta cứ hay ốm đau và tăm tối là vì nó chứa quá nhiều
thứ tạp niệm, gọi nôm na là chứa các thứ rác ý nghĩ, rác năng lượng, rác hành
vi. Chứa trong đầu ý nghĩ xấu, tình cảm xấu, làm hành vi xấu… thì không khác gì
chứa rác trong người. Phải lọc cho thân mình thanh sạch đi, thì mới có thể khỏe
mạnh lên và phát triển trí tuệ. Thày nói một hình ảnh khác: thân ta (gồm cả
thân vật lý và đầu óc ta) như cái bình nước, bao lâu nay đủ thứ cặn bẩn rơi
trong đó, ta lại còn suốt ngày khoắng nó lên làm cái bình đục ngầu, thế thì có
rọi ánh sáng vào cũng làm sao thấy được; phải lắng bụi, gạn hết bụi ra, chỉ còn
lại nước trong, thì tự khắc ta hấp thụ mọi thứ đều đúng như nó.
Nghe thế thì
tôi rất phấn khởi, nghĩ bụng ok, mình nhất định tập để cho thông minh lên :)
Để khai mở
trí tuệ thì dĩ nhiên phải tập, vì bao lâu nay tích lũy cặn rác nhiều, giờ phải
gạn đục khơi trong dần dần. Sơ khởi nhất là tập thở, tập quán để dùng ý chí lọc
các tà khí, trược khí, năng lượng xấu khỏi cơ thể và học cách tập trung, ở
trong hiện tại. Lúc đó tôi là học sinh mới nên chỉ tập các bài đơn giản, gọi là
các bài tập “thanh lọc thân tâm”.
Nhưng mà tôi
thấy ngay cả trong lớp tập thiền, có người tập nhanh, có người tập chậm, có người
tiến bộ, có người không; tôi ngấm ngầm nghi ngờ rằng có người bẩm sinh đã có trí
tuệ hơn người khác và có thể giác ngộ trong đời này, có người thì không. Tôi hỏi
thầy; thì thầy nói thêm ba khái niệm khác là định lực, nghiệp lực, và chuyển
nghiệp.
Đại để, thầy
nói: khi ta làm bất cứ việc gì thì cũng có hai thứ lực khác nhau chi phối kết
quả của việc ta làm. Nghiệp lực là cái lực tích trữ từ trước, là “quả” của những
thứ mà ta đã gieo từ trước (gồm cả đời trước, kiếp trước); nếu nó là quả xấu
thì nó sẽ ngăn trở ta, nếu nó là quả tốt thì nó giúp ta. Còn “định lực” là cái
của hiện tại, là quyết tâm và thiện ý của ta vào lúc này. Kết quả của công việc
phụ thuộc vào sự vật lộn của hai lực này. Ví dụ lúc ta cứ vặn vẹo, ngáng ra
không chịu làm việc, là cũng do nghiệp lực ngăn trở. Hoặc “học tài thi phận”
cũng thế.
Vậy làm thế
nào để hạn chế các nghiệp lực xấu?
Thầy nói: Chuyển
tâm thì chuyển nghiệp.
Nghiệp là
cái đã tạo; giống như tên đã bắn ra, không có cách nào mà kéo nó lại; giờ chỉ có
làm cho nó đỡ đi. Và muốn thế, không có cách nào khác là chuyển cái tâm hiện tại.
Đến chỗ này
thì ta gặp một khái niệm khó nhất trong đạo Phật là “tâm”. Ai hiểu được “tâm”
là gì thì đã ngộ, chuyện không cần nói nữa. Nhưng nôm na nhất thì chuyển tâm là
chuyển cái thái độ, tinh thần, tình cảm của mình với tất cả mọi thứ trong vũ trụ.
Cách chuyển
tâm tốt nhất là chuyển từ cái tâm ta đang có sang tâm Phật, tâm Bồ Tát, tâm Bồ
Đề. Tức là hãy yêu thương tất cả - từ các sinh vật chó mèo, cây cỏ hoa lá, trời
đất xung quanh, và nhất là tất cả mọi người, bao gồm cả kẻ thù của bạn. Hãy
chân thành yêu thương, yêu quý họ, mong muốn điều tốt cho họ một cách sâu sắc.
Chuyển tâm
sang tâm lành, tâm thiện; thì cái định lực của bạn tức cái thiện ý, quyết tâm hiện
tại của bạn có thể giúp bạn chiến thắng nghiệp lực. Có thể kết quả không được
mĩ mãn như ý nhưng chắc chắn sẽ hơn là nếu bạn không có thiện ý, quyết tâm.
Nói nghe dễ nhưng
yêu thương cũng phải luyện thì mới thuần thục được vì bảo chúc lành cho bố mẹ mình thì dễ, chứ cho kẻ thù của mình
thì khó lắm. Cho nên thầy có nhiều bài tập.
Có mấy bài tập dễ như thế này. Thứ nhất là bài tập chúc lành. Sáng ngủ dậy, hãy
hít thở sâu, nghĩ đến từng người quanh bạn, và chúc những điều tốt lành cho họ
(bao gồm cả kẻ thù của bạn). Trong ngày, khi gặp ai ngoài đường, ở trường, ở
nơi làm, hãy thầm chúc mọi điều tốt lành cho họ. Cuối ngày, trước khi đi ngủ,
hãy hít thở, chúc lành cho tất cả mọi người. Thứ hai là bài tập lòng vị tha. Mỗi
ngày, trước khi đi ngủ, khi hít vào thì thầm nghĩ “Lỗi người thì bỏ” và thành
tâm bỏ hết tha thứ, xả bỏ hết mọi “lỗi” mà người khác gây cho mình. Thở ra thì
niệm thầm trong óc “Lỗi mình xin tha” – và thành tâm xin người khác tha thứ các
lỗi cho mình, dù ở bất cứ lúc nào. Xin tha thứ thì đồng thời phải tâm niệm sẽ
không bao giờ mắc lại lỗi đó nữa.
Các bài tập
“quán” và tập cho đầu óc tập trung hơn thì cần có thầy hướng dẫn, tôi không thể
bừa bãi nói ra đây được. Nhưng có một bài dễ, ai cũng làm được là hãy để ý đến
hơi thở của mình; cứ thở bình thường và để ý đến hơi thở của mình đi ra đi vào.
Bạn cứ làm đi, bạn sẽ thấy nhiều điều kì diệu xảy ra.
Lúc đầu thì
phải tập; về sau thì không cần phải ép mình nữa, mọi việc sẽ diễn ta tự nhiên.
Quay lại câu
hỏi “Học như thế nào?”. Để học tốt, hãy khai mở trí tuệ của bạn bằng thanh lọc
thân tâm – làm cho tâm mình sáng lên, trong lên, sạch đi để tiếp thu mọi thứ dễ
dàng. Khi bạn chuyển tâm:
-
- Bạn sẽ thông minh lên, sáng dạ ra, học hành và
mọi thứ đều trở nên dễ dàng hơn.
- -
Lúc
nào bạn cũng thấy một cảm giác vui vẻ lặng lẽ trong lòng, cuộc đời tự nhiên
phơi phới; kể cả có lúc tụt xuống đáy vực thì mình cũng không bi lụy
-
- Thế
giới và con người trở nên dễ chịu hơn nhiều.
Về sau này,
khi đã tìm hiểu thêm về Phật pháp thì tôi biết là thầy đã đơn giản hóa rất nhiều
khái niệm để chúng tôi có thể học được, tập được, hiểu được, theo được. Bạn tập qua các bài đơn giản này, rồi bạn tự có sức mà đi tiếp vào sự vô biên của thế giới.
Bạn có thể
không tin vào đạo Phật, không tin chuyện nghiệp, chuyện nhân –quả, luân hồi –
không sao cả. Chỉ cần bạn tin điều này: khi bạn thanh lọc thân mình, đầu óc
mình khỏi những ý nghĩ xấu, tình cảm xấu và trang bị cho nó toàn bằng những thiện
ý, nó sẽ sáng lên, sạch sẽ, và phẳng lặng; nó sẽ trong suốt, đủ để cho mọi kiến
thức khác chảy vào dễ hơn.
Bài sau: Vượt chướng ngại trí tuệ - sở
tri chướng và phiền não chướng